Klassiek ballet

Het ballet ontstond in de 15e eeuw in Italië en het woord ballet is afgeleid van het Italiaanse woord ballare dat dansen betekent. Het werd vanuit Italië naar Frankrijk gebracht en ontwikkelde zich daar zoals al eerder genoemd in de 16e eeuw aan de Franse hoven. Het hoorde bij het amusement aan het hof. De eerste balletvoorstellingen in theaters dateren van 1669 als onderdeel van de opera. Er werden in de 15e eeuw ook balletten uitgevoerd met taferelen uit de Romeinse en Griekse mythologie. Veel elementen van het moderne ballet zijn ontstaan in de 19e eeuw, dat was de tijd van de romantiek. Wetenschap en industrie ontwikkelden zich in die tijd snel, maar hoe meer de mensen in de wereld ontdekten, des te meer ze ook ontspanden in boeken, muziek, beeldende kunst en ballet. Het einde van de 19e eeuw was een vruchtbare tijd van het ballet. Nieuwe ontwikkelingen uit de romantiek zoals het dansen op de pointe en hoge sprongen werden in die tijd verder uitgewerkt door onder andere de Russische choreograaf Marius Petipa.

Choreografie

Russisch ballet (Schilderij van August Macke)

De oudste vorm van ballet is het klassiek ballet. Dit wordt doorgaans gechoreografeerd op klassieke muziek, waarbij het de bedoeling was van de componist om dansmuziek te schrijven. Kenmerkend voor klassiek ballet is het dansen op spitzen, soepele balletschoentjes met verharde neuzen, geïntroduceerd door Marie Taglioni (1833-1891). In het modern ballet wordt er ook vaak gedanst op ander schoeisel of op blote voeten. Grote namen in de wereld van het klassiek ballet zijn Maurice Béjart, Hans van Manen en Rudi van Dantzig. Zij waren vanaf de jaren zestig toonaangevend in de vormgeving van het klassieke ballet.

Muziek

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski is met zijn balletmuziek voor De notenkraker, Het zwanenmeer en Doornroosje waarschijnlijk de bekendste onder de klassieke balletcomponisten, terwijl Balakirev als choreograaf wereldberoemd werd juist met deze balletten. Le Chant du Rossignol (De zang van de nachtegaal) is een ballet dat George Balanchine maakte voor de beroemde Ballets Russes van Serge Diaghilev. Igor Stravinsky schreef er de muziek voor, zoals het vooral hij was die aan het begin van de 20e eeuw met zijn muziek voor Le Sacre du Printemps, De Vuurvogel en Petroesjka de weg van de radicale vernieuwing insloeg. In het moderne ballet komt het zeer frequent voor dat er wordt gedanst op muziek die oorspronkelijk niet bedoeld was als balletmuziek. Zo schreef Balakirev een ballet op de Scheherazade van Nikolaj Rimski-Korsakov, Hans van Manen op de Hammerklaviersonate van Beethoven en Maurice Béjart op de Carmina Burana van Carl Orff. Bij het grote publiek zijn de uitzendingen op Nieuwjaarsdag vanuit Wenen met balletten op muziek van Johann Strauss een vast ontmoetingspunt met ballet.

Ballet kan ook onderdeel van een opera vormen, zoals in de priesterballetscènes in Aida van Verdi, de balletscènes in Gaite Parisienne en Les Contes d'Hoffmann van Jacques Offenbach, Samson et Dalila van Camille Saint-Saëns, en Tannhäuser (Parijse versie) van Richard Wagner.